هفته نامه سلامت - سمیه مقصودعلی: امسال نیز مانند هر سال با فرا رسیدن فصل پاییز و بازگشایی مدارس، شپش به یکی از مشکلات مدارس و مهدکودک ها تبدیل شده است؛ بیماری ای که متاسفانه باورهای نادرست زیادی درباره آن وجود دارند. شپش حشره بسیار ریزی است که در محیط های گرم و مرطوب زندگی می کند و 3 جفت پا و قلاب های قدرتمندی دارد که به واسطه آن به پوست و مو می چسبد و روزانه 10 تخم می گذارد و باعث خارش می شود.

پس اگر کودک شما مرتب سرش را می خاراند، بهتر است به کف سر او و مخصوصا پشت گوش هایش نگاه کنید. معمولا شپش قابل تشخیص است اما راه مطمئن تر استفاده از شانه های مخصوص است. لایه نازکی از مو را از ریشه شانه کنید. اگر شپش وجود داشته باشد، می توانید آن را روی شانه ببینید.

برای از بین بردن شپش و حس خارش نیز بهترین کار استفاده از داروهای ضدشپش است. برای اینکه دوباره دچار شپش نشویم نیز باید تمام وسایلی که فرد مبتلا یا کودک با آنها در ارتباط بوده مثل ملحفه ها، بالش و حتی کاناپه، عروسک ها، کلاه، روسری و... با آب حداقل 60 درجه شسته شوند. آنچه در ادامه می خوانید، باورهای نادرست اما رایجی است که در میان مردم درباره شپش سر وجود دارد.

1- شپش تنها در موهای کثیف لانه گذاری می کند

این باور اشتباه است. برای شپش نوع مو، پرپشت یا کم پشت و کوتاه و بلند بودن آن حتی تمیز یا کثیف بودنش مهم نیست اما داشتن موهای بلند، روند درمان را سخت می کند.

2- شپش سر ناقل بیماری است

این باور اشتباه است. شپش سر برخلاف شپش تنه، تنها روی سر انسان ها  میان موهایشان زندگی می کند و منتقل کننده یا عامل بروز بیماری خاصی نیست. اما از آنجایی که باعث خارش شدید می شود، آزاردهنده است و بهتر است شپش ها را از بین ببریم. در برخی کودکان نیش آن حشرات می تواند باعث التهاب پوست سر شود.

3- وقتی همکلاسی فرزندم شپش سر دارد، نیازی نیست که من برای فرزندم درمان ضدشپش آغاز کنم

نه! این باور اشتباه است. 70 درصد همشاگردی های یک کودک مبتلا به شپش دچار این مشکل می شوند. بهتر است همزمان استفاده از محصولات ضدشپش را زیر نظر متخصص آغاز کنید.

4- شپش مخصوص موی کودکان است

نه! شپش مخصوص موی کودکان نیست اما در کودکان شایع تر است زیرا آنها عادت دارند حین بازی سرهایشان را به هم بچسبانند و به هم نزدیک شوند. در صورتی که فرزند شما مبتلا به شپش باشد و سرتان را به سرش بچسبانید شما هم گرفتار خواهید شد.

5- ماندگاری شپش روی سر کودکان خانواده های فقیر بیشتر است

نه، برعکس! از آنجا که خانواده های مرفه اغلب نمی توانند بپذیرند که فرزندشان که در رفاه و بهداشت است، دچار این مشکل شود، اتفاقا این مشکل در کودکان آنها دیرتر به تشخیص می رسد و معمولا ماندگارتر است. در ضمن والدین در این خانواده ها معمولا گرفتارترند و کمتر فرزندان خود را از این نظر بررسی می کنند.

6- شپش می تواند وارد آب استخر شده و به دیگران منتقل شود

نه! این حشرات توانایی شنا کردن ندارند و نمی توانند از طریق آب از سر فرد مبتلا به دیگری منتقل شوند اما در صورتی که از حوله یا برس مشترک استفاده کنید، این امکان وجود خواهد داشت.

7- شپش ها می توانند پرواز کننده و از روی سر یک فرد روی سر دیگری بپرند

نه! این باور هم اشتباه است. شپش ها نمی توانند بپرند اما به سرعت حرکت می کنند و تنها در صورت تماس مستقیم به سر دیگری منتقل می شوند.

8- حیوانات خانگی باعث انتقال شپش سر به انسان هستند

اشتباه است. شپش سر تنها مختص موی انسان است.

تفاوت های رشک و شوره سر

شوره سر درواقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته به ما در تشخیص رشک کمک می کند:

•    رشک ها همیشه تخم مرغی شکل هستند و در نزدیکی پوست سر به مو چسبیده اند.

•    رشک ها عمدتا در گیجگاه ها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده می شوند.

•    برای جداکردن رشک ها از مو استفاده از ناخن ضروری است، یعنی به راحتی جدا نمی شوند.

•    برای پیدا کردن تخم شپش باید با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل، نقطه به نقطه مو را زیر نور مناسب بگردیم و حتی در صورت نیاز از یک ذره بین استفاده کنیم. فرد معاینه کننده باید بداند نزدیکی زیاد سر او به فرد مورد معاینه، می تواند باعث منتقل شدن شپش شود پس باید مراقب باشد.

برای درمان شپش سر چه کار کنیم؟

دکتر نسا آقازاده، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران: شپش سر بیماری شایعی در سنین مهد کودک و دبستان است که متاسفانه اعضای خانواده کودکان را نیز درگیر می کند و اغلب از طریق تماس مستقیم سر با سر فرد مبتلا دیده می شود. البته احتمال انتقال از طریق لباس، کلاه، مقنعه، روسری و سایر لوازم شخصی مانند شانه و حوله نیز وجود دارد. مهم است بدانیم که بهداشت شخصی یا تمیز بودن و استحمام ارتباطی به این بیماری ندارد و تشخیص بیماری فعال با دیدن حشره زنده یا تخم فعال در موی سر فرد، توسط پشک به خصوص متخصص پوست، گذاشته می شود. پس از تشخیص نوبت به درمان می رسد.

داروی خط اول درمان از نظر میزان تاثیر و عدم سمیت، شامپوی پرمترین است که می توان از آن برای تمام سنین بزرگسالان و کودکان حتی شیرخواران بالای 2 ماه و خانم های باردار استفاده کرد. شیوه مصرف به این ترتیب است که موی خشک و تمیز را به مدت 10 دقیقه کاملا دارو آغشته و سپس موها را آبکشی می کنیم و این کار را یک هفته بعد نیز دوباره تکرار می کنیم.

دقت کنید بلافاصله قبل از مصرف دارو نباید از شامپو یا نرم کننده استفاده شده باشد. هم چنین تا 2 روز بعد از مصرف دارو نیز بهتر است استفاده از شوینده ها را به تعویق بیندازیم. قبلا از داروی دیگری بنام لیندان نیز نام برده می شد اما امروزه به علت مقاوم شدن شپش ها، به عنوان خط اول توصیه نمی شود.

اگر یکی از افراد خانواده به شپش سر مبتلا شده باید همه افراد خانواده درمان شوند. وسایلی که بیمار در 2 روز گذشته با آنها سر و کار داشته باید شسته یا فریز شوند یا به مدت 2 هفته در کیسه دربسته گذاشته شوند. پس از یک نوبت استفاده از پرمترین منعی برای مدرسه رفتن وجود ندارد.